Financiële positie

Hierna volgt een toelichting op de voorstellen in bovenstaand overzicht.

Categorie 1a - Wettelijke taken en verplichtingen

1. Faunafonds (vergoeding faunaschades)
De provincie is op grond van de Omgevingswet verplicht schade aangericht door in het wild levende dieren te vergoeden. Wij hebben hiervoor beleidsregels opgesteld aan de hand waarvan BIJ12 in opdracht van de provincie aanvragen voor een tegemoetkoming afhandelt. Het gaat bijvoorbeeld om schade door ganzen aan grasland. Daarnaast is er de afgelopen jaren sprake van significante schade door roeken en komen door juridische ontwikkelingen meer soorten zoals houtduif in aanmerking voor een tegemoetkoming. Het valt te verwachten dat de kosten voor faunaschade in Groningen de komende jaren blijven stijgen.
Landelijk neemt de faunaschade elk jaar verder toe. In de provincie Groningen is dat dus ook het geval. Waar de kosten voor schadevergoedingen tot 2019 op ca. € 600.000 per jaar lagen, zijn deze kosten de afgelopen jaren sterk gestegen (er is sprake van circa een verdrievoudiging van dat bedrag in 2023), onder andere verklaard door (lokale) toename van populaties van schadeveroorzakende dieren, stijging van de gewasprijzen, het verbod op specifieke gewasbeschermingsmiddelen en mogelijk afname van de schade-acceptatie (meer schademeldingen). Tevens nemen de uitvoeringskosten van BIJ12 toe. Om uitvoering te kunnen geven aan de open-einderegeling voor faunaschade is bij de Perspectiefnota 2026 reeds besloten om vanaf 2026 structureel aanvullende middelen beschikbaar te stellen (2026 en 2027: € 1,64 miljoen; vanaf 2028: € 1,94 miljoen). Op basis van recente informatie van BIJ12 is het de verwachting dat de kosten structureel nog hoger zullen zijn.

Wij stellen voor om uitvoering te kunnen geven aan de open-einderegeling voor faunaschade voor 2025 € 288.000 aanvullend beschikbaar te stellen en vanaf het jaar 2026 aanvullend structureel € 571.000 per jaar beschikbaar te stellen. Wij merken hierbij op dat we inzetten op financiering door het Rijk.

Categorie 1b - Structurele taken ook structureel begroten

1. Landbouw en visserij
Met de Uitvoeringsagenda Landbouw Groningen 2024 geven wij invulling aan het landbouwbeleid van de provincie Groningen voor 2024. Op dit moment werken wij aan een nieuw beleidsprogramma 2025-2030 voor de landbouw, dat naast een uitvoeringsdeel een toekomstbeeld op de landbouw zal bevatten als nadere uitwerking van de Economische Visie en nieuwe Omgevingsvisie van de provincie Groningen. Gezien de prominente aanwezigheid van de landbouwsector in de provincie Groningen kan worden gesteld dat Groningen een echte landbouwprovincie is. Zowel het Koersdocument voor de omgevingsvisie (vastgesteld in 2022) als het hoofdlijnenakkoord Veur Mekoar (juni 2023) geven aan dat Groningen ook naar de toekomst toe een landbouwprovincie blijft. Te verwachten is dat de landbouw wel gaat veranderen vanwege veranderende maatschappelijke wensen en behoeften. Samengevat richten we ons beleid op het stimuleren van een landbouw in Groningen die op een schone en efficiënte wijze hoogwaardig voedsel en groene grondstoffen produceert, met een goed verdienmodel voor de boer én positieve bijdrage aan maatschappelijk gewenste ontwikkelingen. Door het stimuleren van innovaties en experimenten is de landbouw in Groningen een voorbeeld in andere regio's als het gaat om verduurzaming van landbouwsystemen en het zorg dragen voor voldoende gezond voedsel.

Wij stellen voor om voor het realiseren van de Uitvoeringsagenda Landbouw vanaf het jaar 2028 structureel € 1.250.000 per jaar beschikbaar te stellen.

2. Natuur, landschap en Wadden , bestaande uit:
a. Biodiversiteit - vergroten natuurwaarden in natuur- en landbouwgebied
In de afgelopen jaren is door de terrein beherende organisaties (tbo's) geconstateerd dat het landelijk gebied intensiever en vaker wordt bezocht. De waarde van landschap en natuur is door meer mensen 'ontdekt'. Door deze actuele ontwikkelingen werd ook duidelijk dat de voorzieningen en faciliteiten om de bezoekersstromen te kunnen opvangen achter zijn gebleven. Het ontbreken van faciliteiten heeft ook als gevolg dat de gebieden niet altijd even goed bekend zijn bij het publiek. Wij willen de tbo's stimuleren en ondersteunen in het verhogen van de toegankelijkheid, gebruiksvriendelijkheid (ook voor sport en bewegen) en bekendheid van karakteristieke landschappen en waardevolle natuurterreinen door middel van (verbetering van) recreatieve voorzieningen. Hierbij is extra aandacht voor specifieke doelgroepen (andersvaliden, ouderen, jongeren). Met het budget kunnen twee tot vier terreinen per jaar een impuls krijgen. Gezamenlijk met de tbo's wordt hiervoor een planning en verdeling gemaakt.

Wij stellen voor om voor het realiseren van Biodiversiteit - vergroten natuurwaarden in natuur- en landbouwgebied vanaf het jaar 2028 structureel € 100.000 per jaar beschikbaar te stellen.

b. Reductie CO2 Bos en Hout
Middels dit uitvoeringsprogramma dient een uitbreiding van het groen in Groningen met 750 hectare/7,5 km in de periode tot 2030 gerealiseerd te worden. Dit is verdeeld in ongeveer 50% nieuw bos, 30% in groene landschapselementen zoals houtsingels en groen langs wegen en het groener maken van bedrijventerreinen en (boeren)erven. Meer groen draagt bij aan de klimaatadaptatie, de economie, de inrichting van de ruimte, de biodiversiteit en de leefbaarheid. Naast onze eigen ambitie hebben we ook een aandeel in de landelijke bossenstrategie van 375 hectare (ha) in 10 jaar tot en met 2030 (jaarlijks 37,5 ha). Het gaat hier om een inspanningsverplichting. Met een budget € 1 miljoen kunnen we tussen de 10-13 ha per jaar realiseren. De verwachting was dat we naast de eigen middelen ook een bijdrage uit het transitiefonds zouden krijgen van het Rijk waarmee we onze ambitie konden waarmaken. Op dit moment is het Rijksbeleid voor dit onderwerp nog onduidelijk. Het uitvoeringsprogramma Bos en Hout is in samenwerking met gemeenten, groene gebiedspartners en agrarische collectieven tot stand gekomen. Op een zogeheten 'Kansenkaart' is geïnventariseerd waar bos, bomen en struiken goed passen en kunnen groeien. Hierbij worden de karakteristieke eigenschappen van het Groninger landschap versterkt en worden vooral bij het aanplanten van landschapselementen zoveel mogelijk bomen en struiken gebruikt die van nature in Groningen voorkomen.

Wij stellen voor om voor het realiseren van Reductie CO2 Bos en Hout vanaf het jaar 2028 structureel € 1.000.000 per jaar beschikbaar te stellen.

c. Versterking soortenbeleid
Het soortenbeleid heeft betrekking op maatregelen ter versterking en begeleiding van onder meer akker- en weidevogels, bevers, de wolf en zeehonden. Dit zijn veelal dossiers met een structureel karakter. De bescherming van akker-/weidevogels is een wettelijke taak. Voor de wolf is een regeling opgezet voor de uitleen van tijdelijke rasters aan agrariërs na een aanval van wolf op hun vee. Voor
de bever is een beheerplan opgesteld dat uitgevoerd moet worden. Voor zeehonden gaat het om afspraken in het kader van het zeehondenakkoord tussen ministerie van LNV, kustprovincies, gemeenten, zeehondenopvangcentra en vrijwilligersorganisaties. Dit akkoord loopt nog tot 2028.

Wij stellen voor om voor het Versterking soortenbeleid vanaf het jaar 2028 structureel € 125.000 per jaar beschikbaar te stellen.

d. Realisatie Waddenopgave
De middelen worden ingezet om grote programma's en projecten langs onze eigen kust te kunnen voorzien van cofinanciering. Vanuit het Rijk en andere fondsen zijn veel middelen beschikbaar. De gemiddelde multiplier van onze middelen is vanaf 2016 ongeveer 1:10. Aangezien deze projecten en programma's een grote omvang hebben kosten ze ook veel tijd. Met het Rijk zijn meerjarige afspraken gemaakt over de financiering van de Programmatische Aanpak Grote Wateren (PAGW) en met de Waddenprovincies is de samenwerking via het Investeringskader Waddengebied vastgelegd tot en met 2027. Specifiek voor de komende jaren zullen de middelen ingezet worden voor de Meegroeiende kustzone tussen Delfzijl en de Duitse grens en het Lauwersmeergebied. We zetten in op een aanvraag van € 40 miljoen voor de meegroeiende kust bij Termunterzijl/Borgsweer voor het ophogen van laaggelegen land en natuur. Bij het Waddenfonds is nog circa € 90 miljoen te verdelen over grote gebiedsontwikkelingen. Die langs de Eems-Dollard is nu het meest concreet.

Wij stellen voor om voor het realiseren van Waddenopgave vanaf het jaar 2028 structureel € 1.100.000 per jaar beschikbaar te stellen.

3. Gebiedsplan Toekomst Landelijk Gebied
Voor de transitie landelijk gebied werken we volop aan het opstellen van de gebiedsplannen. De verwachting is dat deze gebiedsplannen na de zomer gereed zijn. Daarnaast bereiden we de uitvoeringsorganisatie voor en verkennen we of we aansluitend op het gereedkomen van de gebiedsplannen in sommige gebieden al stappen kunnen zetten. Op dit moment lopen er al diverse processen met stakeholders en projecten inzake de transitie landelijk gebied die gecontinueerd moeten worden.

Wij stellen voor om voor het Gebiedsplan Toekomst Landelijk Gebied vanaf het jaar 2028 structureel € 1.700.000 per jaar beschikbaar te stellen.

4. Natuurnetwerk Nederland
De realisatie van het Natuurnetwerk Nederland (NNN) is een belangrijke wettelijke kerntaak voor de provincie en maakt onderdeel uit van de afspraken met het Rijk. In het Natuurpact met het Rijk is de bestuurlijke afspraak vastgelegd dat het NNN in 2027 klaar is. In het hoofdlijnenakkoord hebben wij aangegeven het NNN te gaan uitbreiden tot de voorgeschreven omvang, maar dat realisatie is uitgesteld tot 2030. Periodiek maken we samen met Prolander een doorkijk inzake de nog te realiseren hectares aankoop en inrichting NNN en welke middelen hiervoor benodigd zijn (op basis van de actuele marktontwikkelingen). Uit deze doorkijk blijkt dat de gemiddelde grondprijs de afgelopen jaren een sterk stijgende lijn vertoont die zich naar verwachting zal voortzetten. De druk op de grondmarkt neemt toe door diverse ontwikkelingen, waardoor de grondprijs stijgt. Ook de eenheidsprijzen voor inrichting stijgen fors. Tot 2030 gaat hierdoor een tekort optreden voor de realisatie van het natuurnetwerk. Een gedeelte van de prijsstijgingen kunnen we opvangen met de extra middelen die het college beschikbaar heeft gesteld waardoor het verwachte tekort rond de € 15 miljoen bedraagt. Een gedeelte van de inrichtingskosten verwachten we te kunnen inverdienen met toekomstige Europese POP-subsidies.

Wij stellen voor om voor het realiseren van het Natuurnetwerk Nederland vanaf het jaar 2028 structureel € 1.143.000 per jaar beschikbaar te stellen.

5. Versterken samenwerking natuurtoezicht
De terrein beherende organisaties (tbo's) hebben eerder het signaal aangegeven dat de samenwerking in het natuurtoezicht versterking verdient. Zij ervaren een toenemende druk op het buitengebied, wat zich uit in een grotere recreatiedruk en diverse vormen van overlast en criminaliteit. Naar aanleiding van dit signaal heeft een adviesbureau een onderzoek uitgevoerd. Zij concludeert dat de boa-capaciteit van de tbo’s krap is en mager afsteekt bij wat, uitgaande van de landelijk gehanteerde norm, in Groningen passend zou zijn. Op basis van het rapport zijn gesprekken gevoerd met de tbo's en particuliere eigenaren over het versterken van het natuurtoezicht. De partijen hebben aangegeven dat het aantal boa’s is afgenomen en verder dreigt af te nemen. Een structurele financiële bijdrage door de provincie is noodzakelijk voor het behoud van de huidige boa-capaciteit. Tevens is de wens uitgesproken voor ondersteuning vanuit de provinciale boa's bij zwaardere strafrechtelijke handhavingszaken. Ook de particuliere eigenaren van opengestelde terreinen hebben behoefte aan inzet van boa's. Tot op heden hebben wij hiervoor alleen middelen beschikbaar gesteld voor de periode t/m 2028.

Wij stellen voor om voor het continueren van de Versterking natuurtoezicht vanaf het jaar 2029 structureel € 268.000 per jaar beschikbaar te stellen.

6. Waddenzeegovernance
Voor het beheer van/zorg voor het Waddengebied is sprake van een grotere inzet. Dit komt doordat door de invoering van een nieuwe governancestructuur een grotere betrokkenheid benodigd is bij de ontwikkeling van Waddenbrede beleidsprogramma’s, zoals de Agenda voor het Waddengebied, het Beleidskader Natuur Waddenzee en de Natura2000 beheerplannen (Waddenzee, Lauwersmeer en Eems-Dollard). Maar ook de taken die voortkomen uit de Unesco Werelderfgoedstatus van de Waddenzee zorgen dat extra middelen benodigd zijn. Concreet zijn extra middelen nodig voor:

• Uitvoeringsprogramma Agenda voor het Waddengebied: € 100.000 per jaar.
• Beheeraanbod Beheerautoriteit Waddenzee: € 100.000 per jaar. (Het beheeraanbod bevat maatregelen die het beheer (onderhoud) van de Waddenzee verbeteren.)
• Overige kosten/Onvoorzien/Proces: € 50.000 per jaar.

Wij stellen voor om voor het continueren van de Waddenzeegovernance vanaf het jaar 2028 structureel € 250.000 per jaar beschikbaar te stellen.

7. Tegengaan jakobskruiskruid en bestrijden invasieve planten
Voor de periode 2025 tot en met 2027 is een bedrag van € 200.000 per jaar beschikbaar gesteld voor de bestrijding van invasieve exoten. Wij hebben onlangs het uitvoeringsplan voor de aanpak van invasieve soorten vastgesteld. Voor de uitvoering van dit plan hebben wij middelen nodig. Aanvullend kijken we naar de aanpak van jakobskruiskruid en maken we daar een uitvoeringsplan voor.

Wij stellen voor om voor het tegengaan van jakobskruiskruid en bestrijden van invasieve planten vanaf het jaar 2028 structureel € 200.000 per jaar beschikbaar te stellen.

8. Groenblauwe dooradering
Groenblauwe dooradering is één van de opgaven binnen Toekomst Landelijk Gebied.
Er zijn al verschillende initiatieven die aansluiten op deze opgave zoals:

• Gebiedsoffertes van de agrarische collectieven in onze provincie (gebieden west en midden).
• Initiatief/pilot agricycling/ecologisch bermbeheer/compostering.
• Uitwerking Groenblauwe dooradering in Oost-Groningen (agrarisch collectief Agrarische Natuurvereniging Oost-Groningen: ANOG).

In basis is groenblauwe dooradering een opgave waarvoor financiering vanuit het Rijk nodig is. Hiervoor worden in 2026 middelen verwacht. Vooralsnog wordt ingezet op middelen uit het regeerprogramma voor Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) op agrarische gronden. Maar op kortere termijn zien wij voor de opgave de volgende behoeften:

• Ondersteuning van de drie agrarische collectieven met procesgeld, € 50.000 per collectief. In totaal € 150.000.
• Uitbreiding van de personele capaciteit van de eigen organisatie voor planvorming en uitvoering met twee formatieplaatsen (2 fte), € 200.000 per jaar.

Wij stellen voor om voor het realiseren van de Groenblauwe dooradering vanaf het jaar 2028 structureel € 350.000 per jaar beschikbaar te stellen, waarbij ingezet wordt om hiervan structureel € 200.000 te dekken uit een rijksbijdrage.

Categorie 2 - Aangenomen moties

1. Motie M057. Kader Noordelijke verkenning
Uw Staten hebben bij de behandeling van de Begroting 2024 een amendement (A27. Subsidie wildopvang 2025 ) aangenomen om voor de wildopvang middelen beschikbaar te stellen.
In Noord-Nederland (Friesland, Drenthe, Gelderland) worden ca. 15.000 hulpbehoevende dieren per jaar opgevangen. Mede op basis van ervaringscijfers van andere provincies en ervan uitgaande dat de provincies Drenthe en Fryslân ook middelen beschikbaar stellen denken wij dat met een bedrag van € 250.000 per jaar een goede bijdrage kan worden geleverd aan het ondersteunen van de wildopvang. Hierbij geven wij ook invulling aan de motie M057. Kader Noordelijke verkenning .

Wij stellen voor om voor het ondersteunen van wildopvang vanaf het jaar 2026 structureel € 250.000 per jaar beschikbaar te stellen.

Categorie 3 - Voorstellen Perspectiefnota 2026 (doorgeschoven voorstellen en p.m.-posten)

1. Wolf
Wolf is een nieuw thema waarvoor niet eerder middelen beschikbaar zijn gesteld omdat het aantal wolvenaanvallen tot voor kort zeer laag was. Het aantal wolvenaanvallen in de provincie Groningen is echter in korte tijd flink toegenomen. Andere (aangrenzende) provincies hebben al subsidieregelingen voor preventieve maatregelen tegen de wolf. Er is ook in Groningen toenemend vraag naar een subsidieregeling. Op termijn, naar verwachting over twee jaar, wordt wolfwerende afrastering voor dierhouders bovendien een voorwaarde om in aanmerking te komen voor een tegemoetkoming in wolvenschade. Voor het aanwijzen/aanstellen van een wolvenconsulent, een wolvencommissie en het instellen van een subsidieregeling zijn middelen benodigd.

Wij stellen voor om voor bovengenoemde maatregelen vanaf het jaar 2026 structureel € 250.000 per jaar beschikbaar te stellen.

Categorie 4 - Uitwerking Uitvoeringsagenda
N.v.t.

Categorie 5 - Overige voorstellen
N.v.t.