Financiële positie

Hierna volgt een toelichting op de voorstellen in bovenstaand overzicht.

Categorie 1a - Wettelijke taken en verplichtingen
N.v.t.

Categorie 1b - Structurele taken ook structureel begroten

1. Leefbaarheid, zorg en wonen / 2. Sociaal beleid en gezondheid / 4. Opvang vluchtelingen
Op 18 december 2024 is de Leefbaarheidsvisie 2024-2035 unaniem door uw Staten vastgesteld. In deze visie geven wij aan een aantal maatschappelijke doelen na te streven zoals meer bewegen en gezond leven, meer gezonde levensjaren, verbeteren mentale gezondheid, minder mensen in (energie)armoede, iedereen moet in staat zijn mee te doen aan de samenleving en zichzelf kunnen zijn, voor iedereen een passende woning en tevredenheid met de woon- en leefomgeving.
Via de uitvoering van het Programma en uitvoeringsprogramma Leefbaarheid 2025-2027 geven wij invulling aan deze doelen.

Wij stellen voor om voor het invulling geven aan de maatschappelijke doelen uit de Leefbaarheidsvisie vanaf het jaar 2028 structureel € 1.950.000 per jaar beschikbaar te stellen. Dit is exclusief middelen voor Sport en bewegen en Positieve gezondheid.

3. Uitvoeringsprogramma Cultuur
Het Uitvoeringsprogramma Cultuur 2025-2028 geeft invulling aan de verdere uitvoering van het Strategisch Beleidskader Cultuur 2021-2028 met als doelstellingen: cultuur voor iedereen; bruisend en vernieuwend aanbod in Stad en Ommeland; ontwikkeling, behoud en versterking van de kwaliteit van cultureel erfgoed, landschap en leefomgeving. We verstrekken acht- en vierjarige subsidies aan culturele instellingen, voeren specifieke subsidieregelingen uit en hebben speciale beleidsinstrumenten ingesteld. Culturele instellingen zijn cruciaal voor het culturele aanbod in de provincie, het bewaren van Gronings erfgoed, artistieke talentontwikkeling. Daarnaast hebben zij impact op de vrijetijdseconomie in de provincie, de leefbaarheid in de kernen en op het vestigingsklimaat. Kortom, cultuur draagt bij aan de brede welvaart in onze provincie.
Om een breed cultureel aanbod via de culturele instellingen in Stad en Ommeland te realiseren en om verschraling te voorkomen, is het noodzakelijk het beschikbare structureel begrote bedrag voor vierjarige subsidies te verhogen. Daarmee kunnen we een breed bestel aan culturele instellingen ondersteunen, variërend van kleine tot middelgrote musea in het Ommeland, tot terugkerende festivals en initiatieven op het gebied van podiumkunsten, cultuurparticipatie en cultuureducatie. Tevens wordt hiermee ruimte gecreëerd voor voortzetting en intensivering van succesvolle specifieke regelingen en beleidsinstrumenten op het gebied van amateurkunst, cultuurparticipatie, erfgoed en artistieke productie.

Het meerjarig beschikbaar stellen van de middelen betekent aansluiting bij de gehele periode van het Strategisch Beleidskader 2021-2028 en haalt daarmee het bereiken van de (kader)doelstellingen dichterbij. Daarnaast is meerjarige beschikbaarheid van de middelen belangrijk voor het maken van langdurige afspraken met samenwerkingspartners. We blijven gelijk op lopen met de Rijksfinanciering voor cultuur en dragen bij aan een cultuurbestel dat voldoende toegerust is om een bijdrage te leveren aan de sociale agenda van Nij Begun, aan de doelstellingen in de (deels nog vast te stellen) provinciale Omgevingsvisie, Economische visie en Leefbaarheidsvisie.

Wij stellen voor om voor cultuur vanaf het jaar 2029 structureel € 2.884.000 extra per jaar beschikbaar te stellen.

5. Investering in fair pay
Makers van kunst en cultuur verdienen een eerlijke beloning. Onafhankelijk onderzoek wijst uit dat de gemiddelde impact op de begrotingen van culturele instellingen voor de toepassing van fair pay aanzienlijk is (gemiddeld ca. 3,5%). Er is echter sprake van grote verschillen tussen grotere en kleinere instellingen. Door het beschikbaar stellen van aanvullende middelen kan de provincie haar bijdrage aan de realisatie van fair pay leveren, zonder dat het aanbod verschraalt. Door het meerjarig beschikbaar stellen van de middelen wordt voor de periode 2025-2028 aansluiting verkregen op de subsidies die worden toegekend in het Uitvoeringsprogramma Cultuur 2025-2028. Hiermee wordt tevens bijgedragen aan het bereiken van de doelstellingen uit het Strategisch Beleidskader Cultuur 2021-2028. Meerjarige beschikbaarheid van de middelen is belangrijk voor de financiële stabiliteit van culturele instellingen, onder meer met het oog op de permanent gestegen kosten. De instellingen maken immers meerjarenplannen op basis van de beschikbare budgetten. Minder geld voor fair pay betekent veelal afschaling van activiteiten bij door de provincie gesubsidieerde instellingen.

Wij stellen voor om voor fair pay vanaf het jaar 2029 structureel € 392.000 per jaar beschikbaar te stellen.

6. ERL
Naar aanleiding van de in 2023 uitgevoerde tussenevaluatie van de opgave Erfgoed, Ruimtelijke Kwaliteit en Landschap (ERL) zijn een aantal meerjarige aandachtspunten benoemd voor de tweede helft van dit programma. Het betreft onder andere de volgende onderdelen/doelen:

• Meer aandacht en inzet voor het erfgoed buiten het aardbevingsgebied. Zorg voor een goede uitrol van de lessen van het erfgoedprogramma over de gehele provincie.
• Meer focus op Ruimtelijke kwaliteit en Landschap en de verbinding van de opgave ERL met de grote opgaven in onze provincie.
• Voortzetten van het Erfgoedprogramma en aandacht voor Ruimtelijke kwaliteit mede in relatie tot de versterkingsopgave.
• Verlengen van de opgave ERL vanaf 2027 (mede vanwege de verlenging van het onderdeel Erfgoedprogramma tot en met 2028 en de benodigde provinciale cofinanciering daarvan).

In 2023/2024 zijn de eerste stappen gezet in de uitvoering van bovenstaande onderdelen.
Zowel de opgave ERL als het daarin opgenomen Erfgoedprogramma betreffen meerjarige programma's, waarin we samenwerken met diverse partijen, zoals gemeenten, RCE/OCW, eigenaren, NCG en IMG. De provinciale bijdrage vanuit ERL geldt als cofinanciering voor de rijksbijdragen, gemeentelijke inzet en NPG-bijdrage voor de opgave ERL en het Erfgoedprogramma. De middelen uit het Hoofdlijnenakkoord zijn specifiek voor het niet-bevingsgebied en voor verlenging van de opgave ERL.

Wij stellen voor om voor het realiseren van de opgave Erfgoed, Ruimtelijke Kwaliteit en Landschap vanaf het jaar 2028 structureel € 2.500.000 per jaar beschikbaar te stellen.

7. Extra investering cultuurbudget
Binnen het beschikbare cultuurbudget 2025-2028 is, in vergelijking met de periode 2021-2024, een groter deel van de middelen toegewezen aan instellingen. Dit was noodzakelijk om - gezien de stijgende aangevraagde bedragen - toekenningen op een passend niveau te kunnen blijven doen en verschraling van het culturele aanbod te voorkomen. Daarmee is het budget voor regelingen en instrumenten ter uitvoering van bestaand strategisch beleid beperkter geworden. Bij de Perspectiefnota 2025 is voor 2025 aanvullend € 0,3 miljoen beschikbaar gesteld om de volgende onderdelen op niveau te kunnen voortzetten:

• voldoende middelen binnen de subsidieregelingen beschikbaar te hebben om aanvragen te honoreren;
• continuering van de Groninger Cultuurprijzen;
• voortzetting van het programma Versterking erfgoedsector, waarin meerjarige trajecten gericht op vrijwilligers, digitalisering en samenwerking worden ondersteund (waaronder onder andere de Waddenmusea en de Gouden Rand Festivals).

Als onderdeel van het voorstel in categorie 3 ' Subsidieregeling Amateurkunst, Cultuurparticipatie en Erfgoed en subsidieregeling Vernieuwing vaste presentaties Erfgoed' wordt voor 2026 en verder voorgesteld om middelen beschikbaar te stellen (structureel ca. € 300.000 per jaar) voor onder meer bovenstaande onderdelen. Daarnaast stellen wij voor om voor extra investeringen in cultuurbudget vanaf het jaar 2028 structureel € 300.000 per jaar beschikbaar te stellen.

Categorie 2 - Aangenomen moties

1. Motie M098. Meer culturele mobiliteit
Met het project Culturele Mobiliteit faciliteert de provincie betaalbaar vervoer met de kunst- of erfgoedbus van leerlingen van het primair onderwijs (PO) naar musea en erfgoedinstellingen in Stad en Ommeland. In de betreffende instellingen krijgen leerlingen een educatief aanbod.
Culturele Mobiliteit draagt bij aan gelijke kansen voor ieder kind, wetende dat niet alle kinderen vanzelfsprekend culturele instellingen bezoeken. Het project helpt leerlingen 'De Verhalen van Groningen' te ontdekken. In de provincie Groningen is de fysieke afstand tussen school en culturele instelling vaak groot. Dit maakt een bezoek aan een museum voor scholen lastig, zo niet onmogelijk. Culturele Mobiliteit verlaagt alle drempels.
Het budget wordt jaarlijks overvraagd; er is sprake van een substantiële wachtlijst voor deelname. Op 7 februari 2024 hebben uw Staten de motie 98 'Meer culturele mobiliteit' aangenomen waarbij is opgeroepen om te komen met een plan, inclusief financiering, voor uitbreiding van deelname in het PO, uitbreiding naar voortgezet onderwijs (VO) en praktijkonderwijs en verbreding van het aanbod binnen Groningen en eventueel in andere provincies.
De uitvoerder Stichting Kunst & Cultuur is gestart met uitvoering van een deel van de motie. Er kunnen 3.000 extra leerlingen deelnemen vanuit het primair onderwijs en daarmee wordt een deel van de wachtlijst weggewerkt. Er is tevens gestart met de ontwikkeling van een pilot om leerlingen via de vervoersprojecten Culturele Mobiliteit Groningen en Culturele Mobiliteit Drenthe op uitwisseling te laten gaan tussen de beide provincies. Met deze pilot kunnen 500 leerlingen naar musea in Drenthe vervoerd worden en vice versa. Bovendien is er ontwikkelbudget voor een onderzoek naar de mogelijkheden om passend aanbod te maken voor VO en praktijkonderwijs en naar uitbreiding van het programma-aanbod met nieuwe musea/theaters.

Wij stellen voor om voor de plannen voor het realiseren van de motie M098. Meer culturele mobiliteit vanaf het jaar 2026 structureel € 90.000 per jaar beschikbaar te stellen.

2. Motie M319. Van Vlag naar Verbinding
Voor het uitvoeren van de motie M319. Van Vlag naar Verbinding is voor de functie van Regenboogambassadeur naar verwachting een bedrag van € 25.000 per jaar benodigd. Wij willen deze functie beleggen in ons netwerk.

Wij stellen voor om voor het uitvoeren van de motie Van Vlag naar Verbinding vanaf het jaar 2026 structureel € 25.000 per jaar beschikbaar te stellen.

3. Motie M331. Cultuurfonds op gelijke hoofdhoogte
Tijdens de vergadering van uw Staten op 9 juli 2025 is motie M331. Cultuurfonds op gelijke hoofdhoogte aangenomen waarin het college wordt opgeroepen om het Transformatiebudget Cultuur op gelijke hoogte te brengen als de gemeente Groningen. Om dat te realiseren is een aanvullend bedrag nodig van € 1,2 miljoen. Dit biedt ruimte om als provincie en gemeente Groningen gezamenlijk op trekken in het versterken van de culturele sector. De gelijke inzet doet recht aan de gezamenlijke verantwoordelijkheid en de economische en culturele waarde van cultuur in Groningen en een robuust transformatiebudget draagt bij aan het behoud van werkgelegenheid en de aantrekkelijkheid van Groningen voor bezoekers en talent. Bovendien is het werkingsgebied van de provincie groter dan dat van de gemeente Groningen waardoor meer steunvragen worden verwacht.

Wij stellen voor om voor het Transformatiebudget Cultuur incidenteel in het jaar 2026 aanvullend € 1.200.000 beschikbaar te stellen.

Categorie 3 - Voorstellen Perspectiefnota 2026 (doorgeschoven voorstellen en p.m.-posten)

1. Subsidieregeling Amateurkunst, Cultuurparticipatie en Erfgoed en subsidieregeling Vernieuwing vaste presentaties Erfgoed
Met deze regelingen bieden wij een bijdrage aan laagdrempelige steun aan amateurkunst, cultuurparticipatie en erfgoedprojecten in Stad en Ommeland, en zorgen voor vernieuwing van museale presentaties. Met de regelingen bereiken we een bredere doelgroep dan de structureel gesubsidieerde instellingen met een meerjarenbijdrage. Deze incidentele investeringen hebben een positief effect op de leefbaarheid, bevorderen trots op de Groningse taal en identiteit en hebben positieve economische effecten voor (toeristische) ondernemers en vrijetijdseconomie in de provincie. Tevens worden zo nieuwe en laagdrempelige projecten gesubsidieerd. Soms eenmalig en soms terugkerend, alle echter belangrijk om een gezonde balans tussen financiering van gevestigde instellingen en nieuwe initiatieven te behouden.
De regelingen worden beide overvraagd, waardoor veel initiatief in Stad en Ommeland nu al ongehonoreerd blijft.

Wij stellen voor om voor de regeling Amateurkunst, Cultuurparticipatie en Erfgoed en Regeling Vernieuwing Vaste Presentaties Erfgoed, vanaf het jaar 2026 structureel € 307.000 per jaar beschikbaar te stellen.

2. Investering We the North en Versterking filmsector
Met We the North bundelen zeven noordelijke overheden hun kracht voor talentontwikkeling en landelijke cofinanciering. Alle provincies en gemeentes dragen volgens een vaste onderlinge verhouding bij aan We The North. Voor de provincie Groningen is dit voor 2025 en 2026 geregeld vanuit het Uitvoeringsprogramma Cultuur 2025-2028. Voor de jaren 2027-2028 dienen aanvullende middelen gevonden te worden om aan de bestuurlijke afspraken te voldoen.

Onderdeel van We The North is het Filmpact Noord, waarin talenten en professionals uit de drie noordelijke provincies getraind worden 'on the job'. Het netwerk helpt talenten en ervaren professionals bij hun professionele ontwikkeling via ontmoeting, training, en aansluiting op (inter)nationale netwerken. Het ontwikkelen en volwassen maken van de filmsector in Noord-Nederland biedt economische kansen aan de regio, echter blijft Groningen aanwijsbaar achter bij andere (noordelijke) regio’s. Een sterkere Groninger filmsector geeft hier gevestigde makers meer mogelijkheden om (inter)nationale cofinanciering te vinden. Een aanjager kan de sector organiseren, verbinden en laten aansluiten bij noordelijke en nationale ontwikkelingen. Hiervoor zijn middelen nodig.

Wij stellen voor om voor de Investering We the North en Versterking filmsector in het jaar 2026 € 41.000 beschikbaar te stellen en vanaf het jaar 2027 structureel € 75.000 per jaar beschikbaar te stellen.

3. Investering Kunstraad Groningen
De Kunstraad is het onafhankelijke adviesorgaan van gemeente en provincie Groningen. Provinciale Staten erkennen en onderstrepen in de aangenomen motie M201 Uitgebreide en gedegen evaluatie Kunstraad noodzakelijk ' het belang van een onafhankelijk adviesorgaan. Bestuurlijk hebben gemeente en provincie uitgesproken voor een zo compleet mogelijk opererende Kunstraad te willen gaan. Om te kunnen voldoen aan de wens van gemeente en provincie Groningen heeft de Kunstraad een nieuw ambitieplan opgesteld, omdat hij momenteel niet de benodigde financiële middelen en menskracht heeft om zijn rol volledig en naar tevredenheid in te vullen. Dit is ook nadrukkelijk naar voren gekomen uit de eerdere evaluaties van de Kunstraad.

Momenteel heeft de Kunstraad enkel de mogelijkheid te fungeren als een subsidiebureau dat regelingen namens de gemeente en provincie Groningen uitvoert en eens in de vier jaar adviseert over de meerjarige subsidies bij gemeente en provincie Groningen. Met de extra middelen kan de raad zijn rol uitbreiden van subsidiebureau naar een volwaardige partner die adviseert, verbindt en expertise biedt (onder andere Fair Practice, diversiteit, verduurzaming), en onder andere een belangrijke rol kan spelen bij het realiseren van een sterkere cultuursector op het gebied van bedrijfsmatige gezondheid door het aanbieden van leertrajecten en als expertisecentrum/kennisbank.

Wij stellen voor om voor de uitbreiding van de rol van de Kunstraad Groningen vanaf het jaar 2025 structureel € 69.000 per jaar beschikbaar te stellen.

Categorie 4 - Uitwerking Uitvoeringsagenda
N.v.t.

Categorie 5 - Overige voorstellen

1. Nieuwkomers in hun kracht
In het Programma en uitvoeringsprogramma Leefbaarheid 2025-2027 geven we aan het netwerk Gezond Groningen actief te ondersteunen. (Wij zijn voorzitter van het netwerk). Binnen dit netwerk wordt aan vijf actielijnen gewerkt, waaronder Professionals van de toekomst (actielijn 4) waartoe het traject ‘Nieuwkomers in hun kracht’ te rekenen is. Het traject ‘Nieuwkomers in hun kracht’ richt zich op nieuwkomers met een achtergrond als verpleegkundige in hun land van herkomst, en heeft als doel om deze nieuwkomers sneller en duurzaam toe te leiden naar een functie als BIG-geregistreerd verpleegkundige.
Juist in de zorg en welzijnssector is sprake van een groot personeelstekort. Het personeelstekort in zorg en welzijn in Groningen neemt toe van 2.000 naar 6.000 arbeidsplaatsen in 2032. Daardoor komt het verlenen van zorg steeds meer onder druk te staan en als we niets doen ontstaat er een onhoudbare situatie. Daarom is het belangrijk dat partijen de handen ineenslaan en werken aan het opleiden, behouden en optimaal inzetten van zorgprofessionals met als doel de zorg toegankelijk en beschikbaar te houden voor de inwoners van de provincie Groningen. Binnen het Programma en uitvoeringsprogramma Leefbaarheid 2025-2027 hebben we niet de middelen voor dit traject.

Wij stellen voor om voor de bijdrage aan ‘Nieuwkomers in hun kracht’ € 170.000 per jaar voor de jaren 2026 tot en met 2030 beschikbaar te stellen.